75 bin yıl önce yaşamıştı… Yüzünü yeniden oluşturdular
Bilim insanları teknoloji sayesinde binlerce yıl önceki yaşama dair pek çok bilgiye ulaşabiliyor. Hatta Neandertal bir kadının nasıl göründüğünü bile ortaya çıkarabiliyorlar.
Shanidar Z isimli iskelet, 2018’de ilk kez ortaya çıkarılmadan önce on binlerce yıldır gömülü haldeydi. Cambridge Üniversitesi ve Liverpool John Moores’tan uzmanlar kafatasını ilk keşfettiklerinde kafatası yaklaşık 2 cm kalınlığa kadar düzleşmişti. Bu yüzden de kaya düşmesi nedeniyle ölmüş olabileceği tahmin ediliyor.
Şimdi bu yüz, Neandertallerin Sırları adlı yeni Netflix belgeselinin bir parçası olarak yeniden yaratıldı.
Cambridge Arkeoloji Bölümü’nden Paleoantropolog Dr Emma Pomeroy şunları söyledi: “Neandertallerin ve insanların kafatasları çok farklı görünüyor. Neandertal kafataslarında büyük kaş çıkıntıları var ve çeneleri yok; çıkıntılı bir orta yüz, daha belirgin burunlara yol açıyor. Ancak yeniden yaratılan yüz, bu farklılıkların hayatta o kadar da keskin olmadığını gösteriyor.”
Ekip, pelvik kemikler olmadan, kadın ve kırklı yaşların ortasında olduğuna inanılan iskeletin cinsiyetini belirlemek için diş minesi proteinlerinin dizilimini kullandı. Dişler aşınma ve yıpranma seviyeleri yoluyla yaşını ölçmek için de kullanıldı; bazı ön dişler köküne kadar aşınmıştı.
Ekip, iskeleti çıkarmak için kemikleri ve çevredeki çökeltileri güçlendirmek amacıyla bir birleştirici kullandı. Daha sonra Shanidar Z’yi, kayanın altından düzinelerce küçük folyoya sarılmış bloklar halinde çıkardılar.
Dr Pomeroy çalışmanın zorluğu açısından şunları söyledi: “Her bir kafatası parçası nazikçe temizlenirken, kemiği stabilize etmek için yapıştırıcı ve birleştirici yeniden eklenir; çünkü kemik, çaya batırılmış bir bisküvi gibi çok yumuşak olabilir. Bu, yüksek riskli bir 3 boyutlu yapboz gibi. Tek bir bloğun işlenmesi iki haftayı bulabilir.”
Shanidar Z’nin bulunmasından bu yana yapılan daha ileri araştırmalar, yakınlardaki toprakta mikroskobik kömürleşmiş yiyecek izleri tespit etti. Bu da Neandertallerin sadece yiyecekleri hazırladıklarını ve sonra pişirdiklerini değil, aynı zamanda bunu ölülerinin önünde yaptıklarını da gösteriyor.
Dr Pomeroy elde ettikleri bulgular ve ortaya çıkan yüz hakkında ise şu şekilde konuştu: “Shanidar Z’nin cesedi, ateşle yemek pişiren ve yemek yiyen canlı bireylerin kol mesafesi yakınındaydı’ dedi. Neandertaller için yaşam ve ölüm arasında net bir ayrım yok gibi görünüyor. Bu sadece bir tesadüf mü, yoksa kasıtlı mı? Yaşlı bir kadın olarak Shanidar Z, grubu için bir bilgi deposu ve biz 75 bin yıl sonra hâlâ ondan öğreniyoruz.”
